Science, Astrophysics and Astronomy

     ပထမတစ်ပိုင်းမှာတော့ ကွင်းကွမ်တမ်ဒြပ်ဆွဲအား ဘယ်လို နဲ့ ဘာကြောင့်ပေါ်ထွက် လာခဲ့သလဲ ဆိုတာကို စာဖတ်သူတို့ သိသင့်သလောက် ဆွေးနွေးပြီးသွားပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအပိုင်းမှာတော့ ကျွန်တော်တို့က ကွင်းကွမ်တမ်ဒြပ်ဆွဲအားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အပိုင်းသုံးပိုင်း ဆွေးနွေးသွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ပထမတစ်ခု ဖြစ်တဲ့ ဒြပ်ဆွဲအားနဲ့ ကျွန်တော်တို့ စဖွင့်လိုက်ရ အောင်။ ဒြပ်ဆွဲအား           စကြဝဠာကြီးရဲ့ ဘယ်နေရာမှာမဆို ဒြပ်ဆွဲအားကို မတွေ့နိုင်တဲ့ နေရာရယ်လို့ မရှိပါဘူး။ အနည်းငယ်ပြင်းထန်တဲ့ နေရာရယ်၊ အလွန်အမင်း ပြင်းထန်တဲ့ နေရာရယ် ဆိုတာပဲ ရှိပါလိမ့်မယ်။ ဆိုရသော် ဒြပ်ဆွဲအား စကြဝဠာတစ်ခုလုံးမှာ ပျံ့နှံ့စိမ့်ဝင်နေတဲ့ အားတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ သို့သော်လည်း ဒြပ်ဆွဲအား အလွန်အားပျော့တာကြောင့် နယူတန် ခေတ်မတိုင်ခင်အထိ လူသားတွေဟာ သူ့ရဲ့အရေးပါပုံကို သတိမထားမခဲ့ကြပါဘူး။           အရင်ဆောင်းပါးတွေကို ပြန်နွေးရမယ်ဆိုရင်တော့ ဒြပ်ဆွဲအားဟာ အားလေးမျိုး (လျှပ်စစ်သံလိုက်အား၊ နယူကလိယအားပျော့၊ နယူကလိယအားပြင်း၊ ဒြပ်ဆွဲအား) တို့ထဲမှာ အပျော့ဆုံး ဖြစ်ပါတယ်...

            စာရေးချင်စိတ်တောင် ဘယ်မှန်းမသိတော့တဲ့ တိုင်းပြည်အခြေအနေကြီးမှာတော့ စာမရေးဖြစ်တာလဲ တော်တော်လေးကြာခဲ့ပါပြီ။ သို့သော်လည်း မအားလပ်တဲ့ ကြားထဲ ကပဲ စာဖတ်သူတို့ကို ဒီဆောင်းပါးလေး မျှဝေးပေးချင်ပါသေးတယ်။ လောလောဆယ် မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ အတော်လေးအလှမ်းဝေးနေတဲ့ သိပ္ပံနယ်ပယ်က စာဖတ်သူတွေအတွက်‌ တော့ ဒီဆောင်းပါးလေးက အမြင်သစ်တချို့ပေးစွမ်းနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်မိပါတယ်။           ကွမ်တမ်ဒြပ်ဆွဲအားနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော်ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်တင်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ အဲ့ဆောင်းပါးကတော့ ကွမ်တမ်ဒြပ်ဆွဲအားနဲ့ပတ်သက်ပြီး ယေဘုယျအမြင်တချို့ပေးနိုင် မယ်လို့ ထင်မိပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် အခုဆောင်းပါးကို မဖတ်မီ အရင်ဆောင်းပါးလေးကို အရင်ဖတ်ပေးဖို့ တိုက်တွန်းချင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီသီအိုရီနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော် ပိုပြီး နက်နက်နဲနဲသိချင်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် “Calo Rovelli” ရေးထားတဲ့ The Journey to Quantum Gravity” ဆိုတဲ့စာအုပ်ဖတ်ပြီးနောက်မှာတော့ စာဖတ်သူကို ဒီသီအိုရီရဲ့ နက်နဲတဲ့အပိုင်းတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဆက်လက်ဖော်ပြချင်ပါသေးတယ်။ ကွမ်တမ်ဒြပ်ဆွဲအာ...

          စွမ်းအင် အလွန်မြင့်ပြီးတော့ ထောက်လှမ်းဖို့ အလွန်ခက်ခဲတဲ့ နျူထရီနိုတွေဟာ ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာကြီးကို ရောက်မလာခင် အလင်းနှစ်ဘီလီယံပေါင်းများစွာ ဖြတ်ကျော် လာခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအခြေခံအမှုန်တွေဟာ စကြဝဠာရဲ့ အနက်အရှိုင်းဆုံး ဒေသက နေလာတယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ သိထားပေမယ့် သူတို့ရဲ့ ဇစ်မြစ်အတိအကျကတော့ အခုအချိန်အထိ ပဟေဠိဖြစ်နေဆဲပါ။           အခုဆိုရင်တော့ သုတေသီအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကနေပြီးတော့ ဒီဆန်းကြယ်မှုကို အလင်းပတ် ဖြန်းနိုင်ဖို့ အဖြေတစ်ခုနဲ့ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒါကတော့ နျူထရီနိုတွေဟာ ဘလေဇာ လို့ခေါ်တဲ့ ဧရာမတွင်းနက်ကြီးတွေပါဝင်တဲ့ ဂလက်စီအလယ်ဗဟိုချက်ကနေ လာတယ်လို့ ယူဆချက်ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ရလဒ်ကိုတော့ Astrophysical Journal မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါ တယ်။           ကမ္ဘာ့လေထုဟာ အာကာသရောင်ခြည်တွေရဲ့ ရိုက်ခတ်မှုကို အမြဲတစေခံနေရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီထဲမှာ အီလက်ထရွန်ဗို့ ၁၀ ^ ၂၀ လောက်ထိ ရှိတဲ့ စွမ်းအင်မြင့် လျှပ်စစ် ဓာတ်ဆောင်အမှုန်တွေလဲ ပါဝင်နေပါတယ်။ ဒါက ကမ္ဘာပေါ်က စွမ်းအားအကြီးဆုံ...

            မနေ့ညကတော့ တကယ့်ကို အံ့အားသင့်ဖွယ် ညတစ်ညဖြစ်ခဲ့တာပါပဲ။ ဂျူလိုင်လ ၁၁ ရက်နေ့ ညနေပိုင်းမှာ သမ္မတဂျိူးဘိုင်ဒန်က ဝပ်ဘ်ရဲ့ ပထမဆုံး ပုံရိပ်ဖြစ်တဲ့ Deep Field Image ကို ပြသခဲ့ပြီးနောက်မှာတော့ ဂျူလိုင်လ ၁၂ ရက်နေ့ မြန်မာစံတော်ချိန် ၉ နာရီမှာ နောက်ဆက်တွဲပုံရိပ်လေးခုကို ဆက်လက်ပြသခဲ့ပါတယ်။ ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ပုံရိပ် လေးခုစလုံးဟာ အံ့အားသင့်ဖွယ် ပြတ်သားထင်ရှားတဲ့ ပုံရိပ်တွေဖြစ်ခဲ့ပြီး နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရပ်ဟာ နောက်ထပ်တစ်ဆင့်ကို တက်လှမ်းသွားခဲ့ပြီဆိုတာ ထင်ထင်ရှားရှား ပြသနေ ခဲ့ပါတယ်။ ဒီပုံလေးခုထဲမှာ ကျွန်တော်စိတ်ဝင်စားဆုံးကတော့ exoplanet data ပဲ ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒါ့ကြောင့်မလို့ ဒီနေ့မှာတော့ အခုရရှိခဲ့တဲ့ exoplanet data အသစ်ကနေပြီးတော့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို ဘာအချက်အလက်အသစ်တွေ ပြောပြနိုင်သလဲဆိုတာကို တင်ပြ သွားပါမယ်။           ဂျိမ်းစ်ဝပ်တယ်လီစကုပ်ရဲ့ အဓိကပန်းတိုင်နှစ်ခုထဲမှာ ကမ္ဘာ့ပြင်ပဂြိုဟ် (exoplanet) တွေကို လေ့လာဖို့ကလဲ တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်။ တကယ့်ရည်မှန်းချက် အစစ်ကတော့ သက်ရှိရှင်သန်နိုင်မယ့် ကမ္ဘာမဟုတ်တဲ့ တ...

            ဂျိမ်းစ်ဝပ်ဘ်တယ်လီစကုပ် စလွှတ်ကတည်းက ကျွန်တော်တို့ သူနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ သတင်းတွေကို အဆက်မပြတ် စောင့်ကြည့်ခဲ့ကြတာ အခုဆိုရင် သူ့ရဲ့သိပ္ပံပန်းတိုင်တွေကို ဆောင်ရွက်နိုင်တော့မယ့် ပထမဆုံး ဓာတ်ပုံကို ပြသနိုင်ခဲ့တဲ့အထိပါပဲ။ နိုင်ငံတကာ မှာသာမကဘဲ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာလဲ ဒီဓာတ်ပုံအကြောင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး လူထုရဲ့ စိတ်ဝင်စားမှု ရရှိခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။           ပထမဆုံးအနေနဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဒီဓာတ်ပုံကို ရိုက်ကူးခဲ့တဲ့ ဂျိမ်းစ်ဝပ်စ်တယ်လီစကုပ် ကြီးအကြောင်း အကျဉ်းချုပ်ကို ဖော်ပြချင်ပါတယ်။ နောက်ပြီးရင်တော့ ဒီဓာတ်ပုံက ဘာတွေပြောပြနေတာလဲ။ နောက်ပိုင်းမှာကော ဂျိမ်းစ်ဝပ်ဘ်တယ်လီစကုပ်က ဘာတွေ လုပ်ဆောင်သွားဖို့ ရှိသလဲ စတာတွေကို ဆက်ဆွေးနွေးသွားပါမယ်။ စွမ်းဆောင်ရည်အမြင့်ဆုံး အနီအောက်ရောင်ခြည် တယ်လီစကုပ်           စကြဝဠာကြီးကို လေ့လာတဲ့နေရာမှာ တယ်လီစကုပ်တွေရဲ့ ပါဝင်မှုဟာ အဓိက ကျပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ စကြဝဠာတစ်ခုလုံးမှာ ကျွန်တော်တို့ လေ့လာနိုင် တာဟာ အလင်းတစ်ခုသာ...

            Large Hadron Collider (LHC) မှာ ရှိတဲ့ နိုင်ငံတာ LHCb အစုအဖွဲ့ဟာ အရင်က တစ်ခါမှ မမြင်ဖူးသေးတဲ့ အမှုန်အသစ်သုံးမျိုးကို ရှာတွေ့ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒါတွေကတော့ တက်ထရာကွက်ခ် (tetraquark) အသစ်တစ်ခုနဲ့ ပထမဆုံးတွေ့ရှိခဲ့တဲ့ ပန်တာကွက်ခ်စုံတွဲ (penta-quark pair) ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီထဲမှာ အသစ်တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ တက်ထရာကွက်ခ်အမျိုးအစား အသစ်ပါဝင်ပါတယ်။ တွေ့ရှိမှုကို CERN seminar မှာ တင်ပြခဲ့ပြီး LHC မှာတွေ့ရှိထားတဲ့ ဟေဒရွန်စာရင်းထဲကို အသစ်သုံးခုပေါင်းထည့်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါတွေက ရူပဗေဒပညာရှင်တွေကို ကွက်ခ်တွေဒီလိုမျိုး အစုအဖွဲ့အဖြစ် ဘယ်လိုဖွဲ့စည်းကြသလဲဆိုတာ နားလည်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်။           ကွက်ခ်တွေဟာ အခြေခံအကျဆုံးအမှုန်တွေဖြစ်ပြီး အရသာ ၆ မျိုးနဲ့လာကြပါ တယ်။ ဒါတွေကတော့ up, down, strange, charm, top နဲ့ bottom တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ များသောအားဖြင့် သူတို့ဟာ (နျူကလိယကို ပြုလုပ်ထားတဲ့ ပရိုတွန်နဲ့ နျူထရွန်တို့လိုမျိုး) ဟေဒရွန်တွေဖြစ်ဖို့ နှစ်ခုအုပ်စု သို့မဟုတ် သုံးခုအုပ်စုနဲ့ လာကြပါတယ်။ သို့သော်လည်း ရှားပါးဖြစ်ရပ်တ...